Gemeenten schuiven hun azc-plannen massaal vooruit: asielopvang wordt heet hangijzer richting gemeenteraadsverkiezingen
De discussie over asielopvang laait in heel Nederland opnieuw op — een debat dat al jarenlang golft tussen politieke beloftes, lokale zorgen en praktische tekorten. Tal van gemeenten stellen besluitvorming over nieuwe azc-locaties uit tot ná de gemeenteraadsverkiezingen van 2026. Daarmee wordt het onderwerp ‘asiel’ een van de heetste hangijzers van de komende campagne.
Inhoudsopgave
- Azc-plannen in de wachtkamer
- Waarom asielopvang nu hét verkiezingsthema wordt
- Asiel domineert politiek debat
- Tijdlijn: Asielopvang en het pad naar de Spreidingswet (2015–2024)
Azc-plannen in de wachtkamer
Door het hele land — van Zeeland tot Groningen — schuiven gemeenten hun azc-besluiten op de lange baan. Uit een inventarisatie blijkt dat onder meer Houten, Zaltbommel, Venray, Terneuzen, Aalten, Haaksbergen, Amersfoort, Montferland, Neder-Betuwe, Het Hogeland, Bladel en Geldermalsen hun opvangplannen hebben vertraagd.
Veel gemeenten beroepen zich op maatschappelijke gevoeligheden, politieke onrust en felle demonstraties rond mogelijke opvanglocaties. Zo legt de gemeente Ridderkerk haar proces volledig stil tot na maart 2026. In Amersfoort wordt eerst een reeks gesprekken met bewoners gevoerd, terwijl er maar liefst 70 potentiële locaties op tafel liggen — een definitief besluit volgt pas na de verkiezingen.
Toch zijn er uitzonderingen. Steenbergen wil dit jaar nog stemmen over een nieuw azc en Utrecht gaf onlangs groen licht voor opvang van 385 mensen, zonder grote protesten.
Video: Demonstratie tegen azc in Doetinchem loopt uit de hand
Bij een uit de hand gelopen demonstratie tegen een asielzoekerscentrum (azc) in Doetinchem zijn donderdagavond zeven mensen aangehouden. Volgens de politie werden agenten bekogeld met zwaar vuurwerk, waarna de ME het plein voor het gemeentehuis heeft schoongeveegd.
Waarom asielopvang nu hét verkiezingsthema wordt
De vertragingen hebben alles te maken met de Spreidingswet, die bepaalt hoeveel asielzoekers elke gemeente moet huisvesten. Hoewel de wet al langer geldt, voldoet een groot deel van de gemeenten nog niet aan de opgave. Het demissionaire kabinet kondigde eerder aan de wet mogelijk in te trekken, maar dat gebeurde nooit — waardoor lokale bestuurders blijven kampen met onzekerheid over hun verplichtingen.
Demissionair kabinet Schoof
2 juli 2024: kabinet Schoof is geïnstalleerd op en bestaat uit de partijen PVV (37), VVD (24), NSC (20) en BBB (7).
3 juni 2025: kabinet Schoof valt door het opstappen van de PVV.
22 augustus 2025: ook Nieuw Sociaal Contract stapt uit het kabinet.
Omdat veel gemeentebesturen besluiten pas ná de verkiezingen willen nemen, wordt asielopvang een van de meest concrete en polariserende campagnethema’s. Een verschuiving naar links of rechts in de lokale raad kan direct gevolgen hebben voor nieuwe azc-plannen.
Het Overijsselse Haaksbergen is het duidelijkste voorbeeld. Daar komt waarschijnlijk een referendum op verkiezingsdag — niet over óf er opvang moet komen (want dat is wettelijk verplicht), maar over de vorm: één centrale locatie of meerdere kleine. Hoewel het referendum slechts raadgevend is, benadrukken politici dat het negeren van de uitslag “een slecht signaal” zou zijn.
Ook in gemeenten waar nu geen concrete plannen liggen, blijft het onderwerp leven. Bewonersprotesten, zoals eerder in Nijverdal, tonen aan dat de emoties hoog oplopen. Volgens lokale betrokkenen zullen de discussies nooit echt verdwijnen zolang de Spreidingswet bestaat: wie nu uitstelt, moet later alsnog aan de slag.
Asiel domineert politiek debat
De vertraging van azc-plannen toont hoe gevoelig het thema asielopvang lokaal is. Gemeenten manoeuvreren tussen wettelijke plichten, maatschappelijke onrust en verkiezingsdruk. Eén ding is zeker: met de verkiezingen van 2026 in zicht blijft dit onderwerp nog maandenlang het politieke debat domineren. Bron: De Telegraaf
Ik houd het nieuws van morgen in de gaten, want elke dag schrijft geschiedenis. Voor nu sluit ik af met de woorden van Sonja Barend: morgen gezond weer op.
Tijdlijn: Asielopvang en het pad naar de Spreidingswet (2015–2024)
2015 – Europese migratiecrisis
- Grote instroom van vluchtelingen uit o.a. Syrië.
- Nederland opent noodopvanglocaties in sporthallen, leegstaande kantoren en tentenkampen.
- Gemeenten ervaren voor het eerst grootschalige druk op opvangcapaciteit.
- Politieke discussie polariseert; structurele oplossingen blijven uit.
2016–2018 – Afbouw na piek, maar geen structurele hervorming
- Instroom daalt, COA sluit locaties.
- Veel gemeenten voelen zich overvallen: eerst grootschalige opvang, daarna plotselinge leegstand.
- Evaluaties wijzen op het gebrek aan voorspelbaarheid en landelijk sturend vermogen.
2019 – Nieuw evenwicht blijft uit
- Kabinet-Rutte III probeert opvang beter te spreiden, maar zonder wettelijke basis.
- Gemeenten blijven afhankelijk van vrijwilligheid; bereidheid wisselt sterk per regio.
- COA waarschuwt dat het systeem instabiel is.
2020–2021 – Corona en oplopende druk
- Door reisrestricties daalt de instroom tijdelijk.
- Tegelijkertijd ontstaan personeelstekorten en capaciteitsproblemen binnen COA.
- Gemeenten blijven huiverig om nieuwe azc’s te openen.
2022 – Crisis Ter Apel: systeem kraakt
- Ernstige overstroming van het aanmeldcentrum in Ter Apel.
- Mensen slapen buiten, artsen slaan alarm, internationale kritiek volgt.
- Het kabinet belooft een structurele oplossing: een wet die opvang eerlijk moet spreiden.
- Eerste contouren van wat later de Spreidingswet wordt, verschijnen.
2023 – Politieke impasse en val van Kabinet-Rutte IV
- De opvangcrisis laait opnieuw op.
- Binnen de coalitie ontstaan onoverbrugbare spanningen over asiel en gezinshereniging.
- Kabinet-Rutte IV (VVD, D66, CDA, CU) valt in juli 2023 — mede op dit dossier.
- Nog in dezelfde periode dient staatssecretaris Eric van der Burg (VVD) de Spreidingswet in.
- In oktober 2023 stemt de Tweede Kamer vóór; in januari 2024 volgt ook de Eerste Kamer.
1 februari 2024 – Spreidingswet treedt officieel in werking
- Gemeenten krijgen een wettelijke taak om asielopvang te realiseren volgens landelijke verdeelsleutels.
- Het Rijk kan sturen en indien nodig verplichten.
- Protesten, lokale weerstand en politieke discussies steken onmiddellijk de kop op.
2024–2025 – Moeizame uitvoering
- Veel gemeenten lopen achter op hun opgave.
- Gemeenteraden schuiven besluiten door — vaak “tot na de gemeenteraadsverkiezingen van 2026”.
- Demonstraties bij mogelijke azc-locaties nemen toe.
- Landelijke politiek blijft verdeeld; intrekking van de wet werd beloofd, maar nooit uitgevoerd.