Asiel blijft één van de meest besproken én meest polariserende thema’s in Nederland. Terwijl het aantal asielzoekers in heel Europa speelt, zoom ik hier in op de Nederlandse situatie. Het debat verdeelt: de één vindt dat er simpelweg te veel asielzoekers komen, de ander ziet vooral een falende opvangstructuur. Ondertussen kampt Nederland met een woningtekort van zo’n 400.000 huizen. Jongeren blijven noodgedwongen langer thuis wonen, wachtlijsten voor sociale huur zijn jarenlang, starterswoningen zijn schaars en koopprijzen blijven hoog. In Dagboek van Nederland zal dit onderwerp nog vaak terugkomen, want ik ben benieuwd hoe dit vraagstuk uiteindelijk wordt opgelost. Vandaag gaat het over de voorrang die statushouders krijgen bij sociale huurwoningen — een regeling die demissionair minister Mona Keijzer (BBB) wil afschaffen. Maar zoals de kop al zegt: het wetsvoorstel om deze voorrang te verbieden wankelt.
Stijgende druk op sociale huur en wankelende steun voor voorrangsverbod
Het aandeel sociale huurwoningen dat in 2023 naar statushouders ging, steeg volgens het CBS naar 8 procent, hoger dan de jaren ervoor. Maar volgens critici, zoals statisticus Jan van de Beek, zegt dat cijfer te weinig. Want je moet de statushouders vergelijken met de groep waarmee zij écht concurreren, namelijk jonge starters met een laag inkomen die eveneens geen woning achterlaten. Dan schiet het percentage omhoog naar 20 procent. Inclusief verhuizingen waarbij wel een woning achterbleef, loopt dit zelfs op tot 32 procent.
Tekst gaat verder onder de video
Jongeren vissen achter het net
Lokaal ontstaat daardoor frictie. In Tiel gingen vorig jaar 35 corporatiewoningen naar statushouders, tegenover slechts 12 voor jongeren onder de 28. Met bijna 5.000 wachtende Tielse jongeren noemt wethouder Remco Dijkstra het een onhoudbare situatie: “Jongeren vissen achter het net.”
Ook in Almere is de druk zichtbaar: van de 931 vrijgekomen woningen gingen er 107 naar statushouders: dat is dus rond de 10 procent. Omdat Almere 30 procent van de corporatiewoningen reserveert voor urgente groepen, is de concurrentie binnen die categorie extra groot.
Ondertussen waarschuwt CBS-hoofdeconoom Peter Hein van Mulligen dat percentages lokaal sterk kunnen schommelen, zeker in kleinere gemeenten.
Kabinetsplan onder vuur en nieuwe politieke verhoudingen
Het demissionaire kabinet-Schoof ziet zijn kroonjuweel — het verbod op voorrang voor statushouders bij de toewijzing van sociale huurwoningen — onder druk staan. Waar BBB, PVV en VVD eerder stevig achter het plan stonden, is die steun na de recente verkiezingen versplinterd. De politieke machtsverhoudingen zijn veranderd en daarmee ook het draagvlak.
Achtergrond
Demissionair kabinet-Schoof
2 juli 2024: installatie van kabinet-Schoof, gevormd door PVV (37 zetels), VVD (24), NSC (20) en BBB (7). Samen goed voor 88 zetels.
3 juni 2025: het kabinet valt door het opstappen van de PVV.
22 augustus 2025: ook NSC verlaat het kabinet, waardoor het dubbel demissionair verdergaat.
Tweede Kamerverkiezingen 29 oktober 2025
Na de verkiezingen verliezen de vier coalitiepartijen fors. Waar zij samen ooit 88 zetels hadden, houden ze er nu nog 52 over: PVV 26, VVD 22, NSC 0 en BBB 4.
In deze nieuwe constellatie zitten D66 en CDA nu samen aan de formatietafel. Zij hebben van verkenner Wouter Koolmees de opdracht gekregen om een ‘positieve agenda’ te formuleren. Maar nemen zij het plan van demissionair minister Mona Keijzer (BBB) om de voorrang voor statushouders af te schaffen zomaar over? Dat is op dit moment allerminst zeker.
Gelijke monniken, gelijke kappen
Demissionair minister Mona Keijzer wil met het wetsvoorstel vasthouden aan het principe gelijke monniken, gelijke kappen. Volgens haar worden Nederlandse starters voorbijgelopen door jongere nieuwkomers — een gevoel dat volgens haar breed leeft. Tegelijkertijd wil ze de taakstelling voor gemeenten schrappen en inzetten op doorstroomlocaties, om de druk op zowel gemeenten als asielopvang te verlichten.
Maar niet iedereen gelooft in die oplossing. Almere-wethouder Paul Tang stelt dat nieuwe doorstroomlocaties andere bouwprojecten verdringen: “Dan verschuif je het probleem.” En ook VVD-Kamerlid Peter de Groot vindt dat de minister eerst moet zorgen voor realistische doorstroom.
Landelijk beleid is de kern van het probleem
Wethouder Dijkstra uit Tiel blijft principieel: hij wil af van de taakstelling én van voorrang voor statushouders. Tegelijkertijd erkent hij dat het landelijke beleid de kern van het probleem vormt: een hoge instroom én een tekort aan woningen. “Er gaan nu meer woningen naar statushouders dan corporaties kunnen bijbouwen. Dat is niet langer vol te houden.”
Het debat laat opnieuw zien hoe fragiel de balans is tussen wettelijke plichten, lokale praktijk en het groeiende woningtekort. Gemeenten zoeken naar werkbare oplossingen, terwijl het kabinet en de Kamer nog geen duidelijke richting hebben bepaald. De vraag blijft hoe starters, statushouders en gemeenten een leefbare uitweg vinden in een woningmarkt die al jaren piept en kraakt.
Ik houd het nieuws van morgen in de gaten – elke dag schrijft geschiedenis. Voor nu sluit ik af met de woorden van Sonja Barend: morgen gezond weer op.